نظافت تخصصی دیتاسنتر (Data Center Cleaning)
پاک‌سازی علمی و ایمن مراکز داده بر اساس استانداردهای جهانی
در مراکز داده، هر ذره گردوغبار می‌تواند تهدیدی جدی برای پایداری سیستم‌ها و امنیت اطلاعات باشد. نظافت تخصصی دیتاسنتر (Data Center Cleaning) یکی از فرآیندهای حیاتی نگهداری پیشگیرانه است که مستقیماً بر عملکرد تجهیزات حیاتی، جریان هوا، بهره‌وری انرژی و عمر مفید سیستم‌ها تأثیر می‌گذارد.
برخلاف فضاهای عمومی، در دیتاسنترها حتی ذرات بسیار ریز گردوغبار یا آلودگی‌های الکترواستاتیک (ESD) می‌توانند باعث اختلال در تجهیزات حساس، داغ شدن بیش از حد سرورها، یا از کار افتادن قطعات حیاتی شوند. به همین دلیل، شرکت نوتریکا با تکیه بر استانداردهای بین‌المللی و نیروهای متخصص، خدمات نظافت و پاک‌سازی مراکز داده را به‌صورت کاملاً تخصصی و ایمن ارائه می‌دهد.
اهمیت نظافت دیتاسنتر در پایداری زیرساخت
مطالعات موسسه Uptime Institute و شرکت‌های پیشرو مانند Schneider Electric و Vertiv نشان می‌دهد که حدود ۷۰٪ خرابی‌های ناگهانی تجهیزات دیتاسنتر ناشی از آلودگی محیطی و گردوغبار است.
این آلودگی‌ها اغلب در زیر کف کاذب، روی رک‌ها، تابلوهای برق یا سیستم سرمایش جمع می‌شوند و به مرور زمان باعث افزایش دمای موضعی و افت راندمان می‌گردند.
هر ذره گردوغبار می‌تواند:
به انسداد جریان هوا در رک‌ها و UPS منجر شود
باعث تخلیه الکترواستاتیکی (Electrostatic Discharge – ESD) شود
فن‌ها و فیلترها را مسدود کند
یا در نهایت کاهش عمر تجهیزات و ایجاد downtime شود
به همین دلیل، برنامه‌ریزی دوره‌ای نظافت مراکز داده (هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار) برای حفظ عملکرد بهینه، الزامی است.
نظافت تخصصی دیتاسنتر چیست و چه تفاوتی با نظافت معمولی دارد؟
نظافت دیتاسنتر یک فرآیند کاملاً کنترل‌شده و علمی است که با استفاده از تجهیزات خاص مانند جاروبرقی‌های صنعتی مجهز به فیلتر HEPA، مواد ضد‌استاتیک (Anti-Static Cleaners) و روش‌های بدون تماس (Contactless) انجام می‌شود.
در این روش، تیم متخصص با رعایت الزامات ESD (Electrostatic Discharge Control) و HSE (Health & Safety Environment) اقدام به پاک‌سازی کف کاذب، سقف کاذب، رک‌ها، تابلوها، سیستم سرمایش و فضای پیرامونی دیتاسنتر می‌کند.
تفاوت اصلی آن با نظافت معمولی در سه نکته است:
استفاده از ابزارها و مواد ضد‌الکتریسیته ساکن
انجام عملیات در شرایط روشن (Live Environment) بدون خاموشی سرورها
نظارت توسط کارشناسان دارای گواهی Data Center Cleaning Specialist
مزایای انجام نظافت تخصصی دیتاسنتر
افزایش عمر مفید تجهیزات
جلوگیری از ایجاد Hot Spot در رک‌ها
کاهش احتمال ESD و خرابی ناگهانی قطعات
بهبود جریان هوا و راندمان خنک‌سازی (Cooling Efficiency)
افزایش قابلیت اطمینان (Availability)
انطباق با استانداردهای جهانی مانند ASHRAE 9.9 و ISO 14644-1 (Cleanroom Standard)
خدمات ارائه‌شده در نظافت تخصصی دیتاسنتر نوتریکا
با توجه به شرایط محیطی، نوع تجهیزات و Tier دیتاسنتر، عملیات پاک‌سازی به سه سطح اصلی تقسیم می‌شود:
Cleaning Level 1 (Surface Cleaning)
Cleaning Level 2 (Deep Cleaning)
Cleaning Level 3 (Underfloor and Ceiling Cleaning)
نوتریکا با بهره‌گیری از تجهیزات صنعتی پیشرفته، تمامی بخش‌های مرکز داده را طبق دستورالعمل‌های بین‌المللی پاک‌سازی می‌کند:
فهرست خدمات نظافت دیتاسنتر:
نظافت و غبارروبی کف کاذب (Raised Floor)
پاک‌سازی زیر کف کاذب و حذف گردوغبار تجمع‌یافته
غبارروبی و شست‌وشوی سقف کاذب و سینی کابل‌ها
نظافت دقیق بدنه رک‌ها، درب‌ها و کاورها
پاک‌سازی واحدهای سرمایش (CRAC, In-Row Units)
غبارروبی تابلوهای برق، UPS و باتری‌ها
نظافت کامل اتاق کنترل NOC و فضاهای پشتیبانی
شست‌وشوی سیستم روشنایی با مواد ضد استاتیک
پاک‌سازی ژنراتور، مخزن سوخت و تجهیزات بیرونی سرمایش
بازرسی و سیل کردن منافذ کابل‌کشی برای جلوگیری از ورود گردوغبار
تمامی مراحل با تجهیزات حرفه‌ای و تحت نظارت کارشناس HSE انجام می‌شوند تا هیچ آسیبی به تجهیزات فعال وارد نشود.
تجهیزات مورد استفاده در نظافت تخصصی مراکز داده
نوتریکا از تجهیزات و ابزارهای استاندارد در صنعت پاک‌سازی دیتاسنتر استفاده می‌کند، از جمله:
جاروبرقی صنعتی مجهز به فیلتر HEPA کلاس H13
بلور دستی و دستگاه باد گرم ضد استاتیک
کارواش دستی فشار قوی با تنظیم فشار ایمن
مواد شوینده آنتی‌استاتیک و نانو پاک‌کننده بدون رطوبت
لباس و کفش مخصوص ESD مطابق با استاندارد HSE
نردبان آلومینیومی عایق ۴ و ۶ پله
چراغ‌های قابل حمل ضد انفجار برای فضاهای تاریک رک‌ها
استانداردها و الزامات بین‌المللی در نظافت دیتاسنتر
۱. ISO 14644-1
استاندارد اتاق تمیز (Cleanroom) که سطوح مجاز ذرات معلق در هوا را مشخص می‌کند. دیتاسنتر باید حداقل در سطح ISO Class 8 نگهداری شود.
۲. ASHRAE TC9.9
راهنمای کنترل حرارت و ذرات برای مراکز داده — توصیه می‌کند نظافت فیزیکی به‌صورت دوره‌ای (۶ ماهه) انجام شود.
۳. TIA-942 و EN 50600
این دو استاندارد، پاکیزگی محیط را به عنوان یکی از شاخص‌های “Operational Sustainability” معرفی می‌کنند.
۴. Uptime Institute – Operational Standards
توصیه می‌کند دیتاسنترها برای حفظ Tier Certification، برنامه نگهداری پیشگیرانه از جمله نظافت دوره‌ای را اجرا کنند.
برنامه و زمان‌بندی نظافت دیتاسنتر
بر اساس نوع محیط و میزان تردد، توصیه می‌شود:
ماهانه: غبارروبی سبک رک‌ها و تابلوها
هر ۶ ماه: پاک‌سازی کامل کف و سقف کاذب
هر ۱۲ ماه: Deep Cleaning کامل همراه با سیل منافذ
نوتریکا قبل از اجرای عملیات، بازرسی اولیه انجام داده و Check List استاندارد نظافت دیتاسنتر را تهیه می‌کند تا مراحل دقیق و ایمن پیش برود.
الزامات ایمنی (HSE) در هنگام نظافت مراکز داده
در فرآیند نظافت، کوچک‌ترین خطای انسانی ممکن است منجر به قطع سرویس یا خسارت سخت‌افزاری شود.
بنابراین تمامی مراحل تحت دستورالعمل HSE نوتریکا انجام می‌شود:
ثبت مجوز ورود (Work Permit)
قطع موقت نواحی غیر بحرانی در زمان نظافت
استفاده از تجهیزات ESD-Safe
رعایت فاصله ایمن از تجهیزات فعال
پایش هم‌زمان دما و رطوبت محیط
چالش‌های رایج در نظافت دیتاسنتر و راهکار نوتریکا
| چالش | راهکار نوتریکا |
|---|---|
| تجمع گردوغبار در کف کاذب | استفاده از HEPA Vacuum و سیستم باد گرم |
| خطر ESD | استفاده از مواد آنتی‌استاتیک و لباس مخصوص |
| محدودیت زمان سرویس | عملیات شبانه یا در زمان کم‌بار ترافیکی |
| خطر نفوذ رطوبت | استفاده از شوینده‌های نانو خشک |
| ایمنی پرسنل | آموزش‌های HSE و نظارت مستقیم کارشناس ارشد |
چرا نظافت دیتاسنتر باید توسط تیم متخصص انجام شود؟
نظافت مراکز داده با نظافت صنعتی یا اداری کاملاً متفاوت است.
افرادی که آموزش ندیده باشند ممکن است با لمس اشتباه کابل‌ها، ایجاد بار الکتریکی یا وارد کردن آلودگی ثانویه، آسیب جدی به زیرساخت وارد کنند.
تیم نظافت دیتاسنتر نوتریکا شامل:
کارشناسان دارای مدرک Data Center Operations
تکنسین‌های آموزش‌دیده در حوزه ESD Control
متخصصین HSE با تجربه در محیط‌های حساس
چرا نوتریکا انتخاب مطمئن برای نظافت تخصصی دیتاسنتر است؟
تجربه چندین ساله در پروژه‌های Tier III و Tier IV
بهره‌گیری از تجهیزات برندهایی چون 3M، Nilfisk و Karcher Industrial
رعایت کامل الزامات ISO 14644-1 و HSE MS
تهیه گزارش تصویری قبل و بعد از عملیات
ارائه گواهی پاک‌سازی دیتاسنتر پس از پایان کار
سوالات متداول (FAQ)
۱. هر چند وقت یکبار باید دیتاسنتر نظافت شود؟
بسته به نوع فعالیت و میزان تردد، بین هر ۶ تا ۱۲ ماه باید نظافت تخصصی کامل انجام شود.
۲. آیا در هنگام نظافت نیاز به خاموش کردن سرورها هست؟
خیر. عملیات با تجهیزات ضد‌استاتیک و در حالت Live انجام می‌شود بدون توقف سرویس‌ها.
۳. چه موادی در نظافت دیتاسنتر استفاده می‌شود؟
فقط مواد آنتی‌استاتیک، نانو خشک و بدون ایجاد رطوبت — مطابق با استاندارد ISO 14644.
۴. آیا نوتریکا گزارش یا مستندات پس از انجام عملیات ارائه می‌دهد؟
بله. پس از پایان عملیات، گزارش تصویری و چک‌لیست استاندارد به کارفرما تحویل داده می‌شود.
۵. چرا استفاده از جاروبرقی HEPA الزامی است؟
زیرا این نوع فیلتر می‌تواند ذرات تا اندازه ۰.۳ میکرون را جذب کند و مانع از بازگشت گردوغبار به محیط شود.
نتیجه‌گیری
نظافت تخصصی دیتاسنتر نه یک کار تزئینی، بلکه یک ضرورت حیاتی برای حفظ سلامت تجهیزات، کاهش خرابی‌ها و افزایش کارایی انرژی است.
شرکت نوتریکا با بهره‌گیری از دانش فنی، تجهیزات استاندارد و نیروی متخصص، پاک‌سازی مراکز داده را به‌صورت ایمن، علمی و مطابق با استانداردهای بین‌المللی انجام می‌دهد.
با اجرای منظم این خدمات، می‌توانید پایداری سرویس‌ها، عمر مفید تجهیزات و اعتبار زیرساخت فناوری خود را تضمین کنید.